Czy smog to naprawdę problem?
W dyskusjach, zwłaszcza tych internetowych, można czasem spotkać się z opiniami, że smog tak naprawdę nie jest w Polsce poważnym problemem i poruszanie tej problematyki ma na celu jedynie zachęcanie ludzi do wydawania pieniędzy. Zdaniem niektórych obecnie powietrze jest czyste, a z prawdziwymi zanieczyszczeniami mieliśmy do czynienia w przeszłości, gdy nikt nie kontrolował fabryk. Dlaczego więc warto zainteresować się tematem smogu – i tym, jak się przed nim chronić? Przyjrzymy się faktom.
W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia udostępniła dane, dotyczące zanieczyszczenia powietrza w Europie i na świecie. Ze światowymi „liderami”, na szczęście, Polska jeszcze nie może „konkurować”, ale w krajach Unii Europejskiej w rankingu zajęła niechlubne, drugie miejsce. Wyznaczone na rok 2020 normy zanieczyszczenia przekroczone są w 72% miast. Na liście pięćdziesięciu miast UE o najgorszej jakości powietrza, aż trzydzieści sześć leży w Polsce. Najbardziej zanieczyszczonym powietrzem oddychają w Polsce mieszkańcy Opoczna, Żywca, Rybnika, Pszczyny, Krakowa, Nowego Sącza i Proszowic. Dopuszczalne normy w tych miastach bywają przekroczone nawet o kilkaset procent – głównie w okresie grzewczym, ponieważ największym źródłem smogu są spaliny z kotłów na paliwa stałe. Aż 52% smogu to skutek emisji pyłów z urządzeń grzewczych stosowanych w domach jednorodzinnych. Dla porównania – transport drogowy generuje zaledwie około 10% zanieczyszczeń. (Dane z Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami.) Okazuje się więc, że głównym źródłem smogu nie są ani samochody, ani fabryki, a gospodarstwa domowe.
Czy smog jest więc problemem? Nie wszędzie wprawdzie, ale na niektórych obszarach Polski i przede wszystkim zimą – ale stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia setek tysięcy Polaków. Osoby mieszkające w najbardziej zanieczyszczonych miastach są bardziej narażone na dolegliwości układu oddechowego (m.in. nasilenie astmy, zakażenia układu oddechowego), układu krążenia (zaburzenia krążenia, niewydolność serca, nadciśnienie), czy nowotwory płuc. Oddychanie powietrzem złej jakości może nasilić alergie. Skutki długotrwałego wdychania zanieczyszczonego powietrza są szczególnie dotkliwe w przypadku kobiet w ciąży, dzieci, alergików oraz osób z astmą i innymi chorobami układu oddechowego. Długofalowe wystawienie na działanie smogu może skutkować nawet śmiercią. Jak szacuje WHO – smog doprowadza każdego roku do śmierci tysięcy ludzi, a wielu innym skraca i utrudnia życie.
Czy tylko powietrze na zewnątrz jest zanieczyszczone?
Gdy stężenie pyłów gwałtownie wzrasta i pojawia się smog, najlepiej pozostać w domu. Niestety – chociaż jakość powietrza na zewnątrz jest w takich sytuacjach gorsza niż w zamkniętych pomieszczeniach, to pozostanie w nich nie likwiduje problemu. Zanieczyszczenia wciąż dostają się do domu, zwłaszcza przez otwarte albo nieszczelne okna. Z jednej strony więc, otwierając okno, wpuszczamy do domu pyły, z drugiej – jeśli nie będziemy wietrzyć pomieszczeń, powietrze we wnętrzach również będzie niezdrowe.
Ponadto poza smogiem, istnieją inne czynniki, które obniżają jakość powietrza w domach. Między innymi – dym tytoniowy, wilgoć, chemikalia, tlenek węgla (źródło: Komisja Europejska, Wspólne Centrum Badawcze). Wilgotnym powietrzem trudniej się oddycha, stwarza ono także ryzyko pojawienia w domu pleśni i grzyba. Przebywanie w pomieszczeniach z zanieczyszczonym powietrzem negatywnie odbija się na zdrowiu i samopoczuciu domowników (na przykład częściej borykają się oni z bólem głowy, zmęczeniem, złym samopoczuciem).
W jaki sposób chronić się przed smogiem?
Gdy stężenie pyłów w powietrzu wzrasta, władze często apelują o pozostanie w domach. Niestety, nie zawsze jest to możliwe. Istnieje jednak szereg sposobów, które pozwalają nieco ograniczać ilość szkodliwych substancji, które wdychamy:
- Świadome wietrzenie – kiedy normy są przekroczone, należy unikać otwierania okien oraz ustawiania klamki w takiej pozycji, że okno pozostaje rozszczelnione. Ponieważ wietrzenie wnętrz jest korzystne dla stanu powietrza, dobrze regularnie wietrzyć mieszkanie w dni, w które poziom zanieczyszczeń utrzymuje się na niskim poziomie.
- Szczelne okna – przez nieszczelne okna do pomieszczeń dostaje się nie tylko zimne powietrze, ale także pyły. Stare okna najlepiej wymienić na nowe, z dobrym współczynnikiem termoizolacji. To inwestycja, która pozwala nie tylko łatwiej utrzymać w domu odpowiednią temperaturę, ale też ograniczyć przedostawanie do pomieszczeń szkodliwych substancji. Przed okresem grzewczym, nieuchronnie wiążącym się na wielu obszarach z pojawieniem się smogu, warto także okna wyregulować, zwiększając siłę docisku skrzydeł do ramy – a co za tym idzie, szczelność okien.
- Nawiewniki z filtrem – na rynku dostępne są obecnie specjalne nawiewniki, filtrujące powietrze. Dzięki nim nawet w dni, gdy poziom zanieczyszczenia jest wysoki; powietrze dostające się przez nawiewnik jest czyste. W domu natomiast zapewniona jest prawidłowa cyrkulacja powietrza, nie musimy więc wietrzyć wnętrz poprzez otwarcie okien (co wiązałoby się z wpuszczeniem do domu pyłów).
- Oczyszczacz powietrza – który filtruje powietrze, poprawiając jego jakość. Zakup urządzenia oznacza zwykle spore koszty, warto jednak się na niego zdecydować, jeśli mieszka się na terenach, na których smog jest poważnym problemem. Dokonując wyboru, zwróćmy uwagę przede wszystkim na system filtrowania – musi dobrze radzić sobie z usuwaniem PM 2,5. Inne, mniej ważne funkcje, mogące jednak poprawić mikroklimat mieszkania, to nawilżanie powietrza, jonizacja powietrza, czy lampa UV, likwidująca bakterie i roztocza. Warto też zwrócić uwagę na to, jak często trzeba zmieniać filtry w urządzeniu – bywa bowiem, że przy konieczności częstej wymiany kosztownych elementów, pozornie tańsze urządzenie długofalowo będzie droższe w użytkowaniu.
- Rośliny – rośliny doniczkowe nie tylko zdobią, ale także pozytywnie wpływają na stan powietrza. Pochłaniają dwutlenek węgla, produkują tlen, a niektóre z nich są w stanie usuwać trujące substancje. Pośród szczególnie polecanych roślin, które mogą pomóc w oczyszczeniu powietrza w domu, wymieniane są np. skrzydłokwiaty, wężownice i neftrolepis wyniosły.
- Odpowiednia wentylacja – może nie jest ona pomocna w walce ze smogiem, ale pomagając utrzymać prawidłową cyrkulację powietrza oraz zapobiegając zbyt dużej wilgotności powietrza (i w konsekwencji: powstawaniu pleśni) również wpływa więc na stan powietrza. Często polecanym rozwiązaniem jest rekuperacja – czyli system wentylacji z odzyskiem ciepła. Jest to rozwiązanie energooszczędne, ale także pozwalające na łatwą wymianę powietrza (usuwane jest zanieczyszczone powietrze z domu, zasysane natomiast powietrze z zewnątrz, jednocześnie jednak system jest obmyślany tak, by nie dochodziło do straty ciepła). W okolicach, w których stężenie pyłów jest spore, wybierając rekuperację, najlepiej zdecydować się na urządzenie wyposażone w specjalne filtry węglowe.
- Wymiana starego pieca – w walce ze smogiem, w gospodarstwach domowych powinniśmy starać się zmniejszyć jego produkcję. Piece na paliwa stałe w domach jednorodzinnych każdego roku produkują ogromne ilości zanieczyszczeń powietrza. Jeśli w domu znajduje się stary piec tego typu, warto go wymienić. (W wielu krajach i regionach oferowane są specjalne dofinansowania na takie inwestycje);
- Maska ochronna– na ulicach miast, w których smog staje się poważnym problemem, widok osób z maskami antysmogowymi na twarzy nie jest już zaskoczeniem. Jeśli w dniach, w których poziom zanieczyszczenia jest szczególnie wysoki, musimy wyjść na zewnątrz, warto założyć taką maskę. Umieszczone w niej filtry zatrzymają przynajmniej część zanieczyszczeń przed przedostaniem się do naszych dróg oddechowych. Ważne jednak, aby dobrać odpowiedni rozmiar maski.
- Odpowiednie przyzwyczajenia – nie palenie tytoniu we wnętrzu, regularne usuwanie kurzu, korzystanie z pochłaniacza kuchennego podczas gotowania, wentylacja pomieszczeń po zastosowaniu chemikaliów – to proste kwestie, dzięki którym również poprawiamy jakość powietrza w domu.
Dbałość o stan powietrza w domu jest ważna zarówno dla zdrowia, jak i codziennego komfortu domowników. I chociaż nie mamy możliwości wyeliminowania wszystkich zanieczyszczeń, można ograniczyć ich ilość – chroniąc się zarówno przed smogiem, jak i innymi czynnikami, pogarszającymi stan powietrza w domu.
