Wymiana okien i drzwi w budynku zabytkowym a przepisy
W budynku zabytkowym – nawet jeśli jest się jego właścicielem – nie można dowolnie wprowadzać zmian. Wszelkie prace remontowe powinny być zgłaszane konserwatorowi zabytków. Wedle prawa budowlanego, wymiana okiennej stolarki – w przypadku, gdy budynek wpisany jest do ewidencji zabytków – wymaga zgody na przeprowadzenie robót budowlanych (art. 30. Prawo budowlane). Warto podkreślić, że uzyskanie takich pozwoleń będzie koniecznie także, jeśli budynek leży na obszarze uznanym za zabytkowy, nawet jeżeli sam w sobie nie jest zabytkiem. Ma to na celu uniknięcie „zeszpecenia” na przykład miejskiej starówki i naruszenia jej charakteru poprzez zmiany architektoniczne nieprzystające do miejscowej zabudowy.
Podstawowym wymaganiem, jakie stawia się przy wymianie stolarki otworowej w budynkach zabytkowych, jest zachowanie tak zwanej „ciągłości architektonicznej”. Co to oznacza? Tłumacząc krótko: wygląd okien i drzwi musi harmonijnie wpasowywać się z estetykę całego budynku. Dotyczy to takich elementów jak kolorystyka, ale także zdobienia czy elementy wykończenia. Może się okazać, że istnieje także konieczność zastosowania takich samych materiałów, jak w starych oknach i drzwiach – na przykład konserwator nie wyrazi zgody na wymianę okien drewnianych na PVC. Zazwyczaj również nowe produkty muszą być dokładnie tych samych rozmiarów i kształtu, co poprzednie okna i drzwi. Uzyskanie zgody na przykład na powiększenie otworu okiennego czy drzwiowego może więc być problematyczne. Dodatkowo, jeśli okna mają mocno różnić się od poprzednich np. mieć nieco inną kolorystykę czy podział skrzydeł, to uzyskanie zgody jest bardziej skomplikowane i wymaga na przykład dostarczenia wizualizacji całej elewacji po zmianie okien. Każdorazowo inwestor musi dostosować wybór estetyki okien do wymagań konserwatora zabytków. Te natomiast mogą być różne – w zależności od specyfiki obszaru czy budynku. Konserwator może na przykład w jednym przypadku wymagać, aby nowe produkty imitowały usuwane drzwi i okna, a w innym – wyrazić zgodę na pewne zmiany.
Z punktu widzenia przepisów problematyczny pozostaje również fakt, że w budynku zabytkowym nie można wymienić na inne tylko jednego czy dwóch okien. Elewacja wyglądałaby wtedy niespójnie. Należy ubiegać się o zgodę na wymianę całościowej stolarki okiennej. Może to być kłopotliwe, jeśli chodzi na przykład o kamienicę, w której znajduje się kilka mieszkań, mających różnych właścicieli.
Co wziąć pod uwagę, wymieniając okna i drzwi w starszych budynkach?
Zarówno w budynkach zabytkowych, jak i tych, które wprawdzie na listę zabytków nie trafiły, ale są wiekowe i przez to cechują się specyficzną architekturą – ważne jest dobranie okien tak, by pasowały do charakteru budowli. Wprawdzie nikt nie zabroni właścicielowi starej kamienicy, która nie została uznana za zabytek, zamontowania w niej plastikowych, najtańszych okien – niekoniecznie jednak będą one ładnie wyglądały na tle wiekowej elewacji. Istotne jest także pamiętanie o tym, że budynek nie funkcjonuje w próżni. Przed wyborem okien i drzwi dobrze się zastanowić, jak fasada po dokonaniu wymian będzie się prezentować w zestawieniu z sąsiednimi budowlami. Do budynków zabytkowych najczęściej wybierane są okna i drzwi drewniane.
Na szczęście – obecnie produkowana z drewna stolarka to produkty wysokiej jakości, znacznie bardziej wytrzymałe niż te, które montowano w domach przed laty, oferujące lepsze parametry i unikalną estetykę. Odpowiednią stylizację można uzyskać za pomocą zdobionych ram, odpowiednich klamek oraz szprosów. W przypadku szprosów, zamiast używanych niegdyś szprosy konstrukcyjne warto wybrać tzw. szprosy ramkowe lub takie naklejane na powierzchnię szyby. Szprosy ramkowe czy naklejane pozwalają osiągnąć podobny efekt wizualny, jak w przypadku szprosów konstrukcyjnych – jednak bez straty na właściwościach termoizolacyjnych. Szprosy konstrukcyjne, używane w przeszłości, z uwagi na ingerencję w okno, wpływały negatywnie na wartość okiennych parametrów cieplnych. Alternatywą może być zastosowanie okien PVC stylizowanych na drewniane — w przypadku niektórych zabytków jednak konserwator może nie wyrazić na to zgody.
Zawsze – niezależnie od tego, do jakiego budynku mają trafić okna i drzwi – ważne są też ich parametry. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na wartość współczynnika przenikalności cieplnej — informującą o właściwościach termoizolacyjnych stolarki (im niższa jest wartość współczynnika, tym lepiej). Ważny może okazać się także współczynnik izolacji akustycznej Rw (tutaj, im wyższa wartość, tym lepsze parametry dźwiękochłonne) oraz zabezpieczenia antywłamaniowe, których zastosowanie dobrze uwzględnić zwłaszcza w przypadku drzwi zewnętrznych, ale również okien montowanych na parterze.
Stolarka otworowa do zabytkowych budynków właściwie zawsze musi być wykonywana na zamówienie. Jest to związane ze specyficznymi wymaganiami, zwłaszcza w przypadku okien – trzeba je wykonać na wymiar, często mają nietypowe kształty (na przykład zwieńczone łukami), a konserwator zabytków może domagać się utrzymania określonej estetyki.
Odnowienie starych okien i drzwi
W niektórych przypadkach istnieje możliwość renowacji starych okien czy drzwi zamiast ich wymiany. Znów jednak – jeśli chodzi o stolarkę otworową w budynku zabytkowym – takie zabiegi dobrze skonsultować z konserwatorem zabytków. Odnowienie drzwi i okien to także dość skomplikowane przedsięwzięcie, które lepiej powierzyć specjalistom. Może się też okazać w niektórych przypadkach będzie niemożliwy – na przykład, jeśli drewno zostało mocno uszkodzone przez korniki.
Więcej na ten temat można przeczytać w naszym tekście: Czy warto odnawiać stare okna i drzwi?
Podsumowanie
Wymiana okien i drzwi w budynkach zabytkowych jest bardziej problematyczna niż w nowoczesnym budownictwie. Często także okazuje się wyjątkowo kosztowna. Z drugiej strony jednak – pozwala zachować historycznym budowlom i obszarom ich wyjątkowy charakter. Warto więc ponieść koszt niedogodności związanych z koniecznością uzyskania pozwoleń oraz zamówienia określonych okien i drzwi. W związku z takim stanem rzeczy jednak – szykując się do wymiany stolarki otworowej, należy przygotować się na to, że będzie ona bardziej czasochłonna, ze względu na przymus uzyskania odpowiedniej zgody i fakt, że produkty będą musiały zostać wykonane według indywidualnego zlecenia.
